Αδελφικές συγκρούσεις ! «Και τώρα τι κάνουμε ;»
Έφτασε το καλοκαίρι, έχουν κλείσει τα σχολεία και σιγά σιγά ολοκληρώνονται και οι εξωσχολικές δραστηριότητες. Περισσότερος χρόνος πλέον στο σπίτι, περισσότερος χρόνος με τους γονείς και μεταξύ τους τα αδέρφια. Πλησιάζουν και οι διακοπές κατά τη διάρκεια των οποίων η οικογένεια θα είναι 24 ώρες το 24ωρο μαζί ! Ευτυχία ή άγχος ; Τι θα γίνει πως θα τα καταφέρουμε να περάσουμε τις διακοπές χωρίς να μαλώσουμε, χωρίς να μας ακούσει όλη η παραλία;
Οι συγκρούσεις ως αναπόσπαστο στοιχείο κάθε σχέσης, δεν λείπουν φυσικά ούτε από τις αδελφικές σχέσεις! Όσο άγχος, ένταση ή ακόμα και θυμό να προκαλεί ένας καβγάς ανάμεσα στα αδέλφια, τόσο σημαντικός είναι για την ύπαρξη και εξέλιξη μιας υγιούς σχέσης μεταξύ τους, με την οικογένεια και με το ευρύτερο περιβάλλον.
Ιδιαίτερα στην πρώτη παιδική ηλικία, οι αδελφικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από συναισθηματική φόρτιση, εγγύτητα, έλεγχο, ατομικές διαφορές, ζήλεια, ανταγωνισμό, αίσθηση αδικίας, διεκδίκηση και όλα αυτά επηρεάζονται από παράγοντες όπως ηλικιακή διαφορά, σειρά γέννησης, φύλο παιδιών, σχέσεις με γονείς, προσδοκίες γονέων από το κάθε παιδί, αναθέσεις υποχρεώσεων και ευθυνών από τους γονείς στα μεγαλύτερα συνήθως παιδιά οι οποίες δε τους αναλογούν, σημαντικά γεγονότα στη ζωή της οικογένειας, μιμητικά πρότυπα αντίδρασης, σύγκρουσης και επίλυσης των προβλημάτων, που μπορεί να προέρχονται είτε από το ίδιο το οικογενειακό περιβάλλον είτε από το ευρύτερο κοινωνικό ή τα ΜΜΕ.
Οι αδελφικές σχέσεις περιλαμβάνουν συχνές εναλλαγές έντονων αντικρουόμενων συναισθημάτων όπως αγάπη και μίσος (τη μια στιγμή αγαπώ ως τον ουρανό το αδελφάκι μου και την αμέσως επόμενη το μισώ γιατί με ένα κλάμα του η μαμά μου με αφήνει και τρέχει να το πάρει αγκαλιά), αφοσίωση και αντιζηλία (από τη μια η προστασία που παρέχω στο μικρότερο αδερφάκι μου μέσα σε μια παρέα που τον πειράζουν και από την άλλη οι επικοί καβγάδες μας για ένα παιχνίδι με το οποίο θέλω να παίξω εγώ μαζί του τώρα και επιμένει το μικρό να μου το παίρνει). Όσο παράδοξες και να ακούγονται αυτές οι εναλλαγές, είναι αυτές ακριβώς που βοηθούν τα αδέλφια να δεθούν ουσιαστικά, να χτίσουν το δική τους μοναδική ταυτότητα το καθένα, να μάθουν να αλληλεπιδρούν και να επικοινωνούν λεκτικά, μη λεκτικά, συναισθηματικά, και σωματικά, να διεκδικούν αλλά και να υποχωρούν, να αναπτύξουν τρόπους άμυνας αλλά και δεξιότητες διαπραγμάτευσης και επίλυσης προβλημάτων τα οποία όλο και πιο συχνά θα συναντούν έξω από το παιδικό δωμάτιο και έξω από το οικογενειακό σύστημα.
Γίνεται επομένως αντιληπτό, πως οι συγκρούσεις αυτές όχι μόνο δεν είναι κακές ,ώστε να χρειαστεί να βρουν οι γονείς τρόπο να τις ξορκίσουν ή να τις καταπνίξουν, αλλά αντιθέτως είναι αναπόσπαστο εξελικτικό κομμάτι της οικογενειακής και κυρίως της αδελφικής ζωής και σχέσης η οποία θα έλεγε κανείς ότι ίσως να είναι η μεγαλύτερη (χρονικά) σχέση στην οποία ανήκει το άτομο, και πολλές φορές οι ιδιότητες - ευθύνες που φέρει ένα παιδί μέσα στο αδελφικό σχεσιακό σύστημα φαίνεται να το ακολουθούν σε όλη του τη ζωή (πχ ο μεγάλος αδελφός που πρέπει να προστατεύει τους μικρότερους).
Πώς να αντιδρούν οι γονείς στις αδελφικές συγκρούσεις; Ποια η θέση τους; Πότε πρέπει να επέμβουν ;
Αρχικά οι γονείς θα ήταν χρήσιμο να αποδεχτούν ότι είναι φυσιολογικό και υγιές να καβγαδίσουν τα παιδιά τους. Κάθε φορά που γίνονται μάρτυρες ενός επεισοδίου, πρώτα οφείλουν να ελέγξουν τα δικά τους έντονα αρνητικά συναισθήματα, που δημιουργούνται αυτόματα βλέποντας τα παιδιά να διαπληκτίζονται, και αφού ηρεμήσουν, μόνο αν τους ζητηθεί ή αν είναι ανάγκη λόγω έντονης επιθετικής συμπεριφοράς, να επέμβουν. Καλό είναι να έχουν τα παιδιά χρόνο να βρουν μια λύση μόνα τους και να είναι ενήμερα για τις επιπτώσεις που θα υποστούν από κοινού στην περίπτωση της μη επίλυσης. Ακόμα όμως και αν ζητηθεί από τα ίδια τα παιδιά προς τους γονείς να επέμβουν, χρήσιμο θα ήταν να μη γίνουν ερωτήσεις όπως «Τι έγινε; Ποιος το ξεκίνησε; Ποιος φταίει;» αλλά να κατεβούν οι γονείς στο ύψος των παιδιών, ώστε να έχουν άμεση βλεμματική επαφή και να περιμένουν από τα ίδια να εκφράσουν αυτό που θέλουν, τη δυσκολία που έχουν και τα συναισθήματα που τα κατακλύζουν εκείνη τη στιγμή.
Την ώρα που είναι αναστατωμένα τα παιδιά, οποιαδήποτε προσπάθεια από την πλευρά των γονέων να τους μιλήσουν με λογικά επιχειρήματα θα πέσει στο κενό καθώς εκείνη τη στιγμή υπερισχύει το συναίσθημα και όχι η λογική. Χρησιμότερο επομένως θα ήταν να γίνει αυτή η λογική, «εκπαιδευτική» συζήτηση επίλυσης του προβλήματος αφού ηρεμήσουν τα παιδιά. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης ερωτήσεις όπως «τι θα μπορούσε να έχει συμβεί, τι άλλο θα μπορούσατε να κάνετε για να λύσετε το πρόβλημα; Τι είχατε κάνει τις προάλλες όταν αντιμετωπίσατε παρόμοιο πρόβλημα;» βοηθούν τα παιδιά να φανταστούν ή να θυμηθούν εναλλακτικές τακτικές και τρόπους διαπραγμάτευσης που θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν την επόμενη φορά που θα διαφωνήσουν. Βασικό σημείο η επιβράβευση κάθε φορά των θετικών τους συμπεριφορών και τρόπων επίλυσης των διαφωνιών τους και όχι εμμονή στην τιμωρία.
Οι κατάλογοι σε μορφή αφίσας στα δωμάτια των παιδιών, είτε με προτάσεις, είτε με φωτογραφίες που θα έχουν γίνει σε συνεργασία με τους γονείς για «τρόπους χαλάρωσης όταν είμαστε θυμωμένοι» και «τρόπους επίλυσης των προβλημάτων» φαίνεται να είναι αρκετά χρήσιμοι ώστε να υπενθυμίζουν ή ακόμα και να διδάσκουν τα νεότερα παιδιά. Κυρίως όμως η διαδικασία δημιουργίας τους και συμπλήρωσής τους στην πορεία, φέρνει το κάθε παιδί σε θέση ευθύνης, συμμετοχής και αμοιβαίας δέσμευσης για αυτά που έχει σκεφτεί και προτείνει το ίδιο.
Με κάθε ευκαιρία συζητήστε με τα παιδιά για τα συναισθήματα της ζήλιας, του θυμού και του ανταγωνισμού που κυρίως προκαλούν τους αδελφικούς καβγάδες. Τονίστε ότι είναι ανθρώπινα συναισθήματα που δεν ακυρώνουν την αγάπη και την πίστη που έχετε σε αυτά. Στόχος τους δεν πρέπει να είναι να τα κρύβουν και να τα καταπιέζουν αλλά να τα εκφράζουν και να προσπαθούν να τα επιλύσουν.
Οι οικογενειακές συναντήσεις με συζητήσεις και παιχνίδια όλων των μελών της οικογένειας από κοινού αλλά και ο ξεχωριστός χρόνος κάθε παιδιού με τους γονείς και των αδελφιών από κοινού μεταξύ τους δίνει την ευκαιρία να έρθουν σε αρμονία τα αντικρουόμενα συναισθήματα ή ακόμα και οι λάθος φαντασιώσεις που μπορεί να έχουν τα παιδιά και να βρει το οικογενειακό σύστημα μια ισορροπία όπου ο καθένας θα εξελίσσεται δημιουργικά και αυτόνομα χωρίς να χάνει την αίσθηση της αγάπης της προστασίας και του ανήκειν.
