Αλκοόλ στην εφηβεία – Όχι … Ευχαριστώ !

Εφηβεία. Μια μεταβατική φάση στον κύκλο ζωής τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για την οικογένειά του. Συνοδεύεται απο πολυεπίπεδες αλλαγές και ανακατατάξεις σε βιολογικό, συναισθηματικό και συμπεριφορικό επίπεδο, οι περισσότερες από τις οποίες φαντάζουν τρομακτικές για τους γονείς όσον αφορά τη διαχείρισή τους και δελεαστικές για τους ίδιους τους έφηβους !

«Θέλουν να μεγαλώσουν πριν την ώρα τους! Δεν ξέρω τι να πω και πώς να αντιδράσω γιατι θα το πάρει στραβά. Μήπως είμαι υπερπροστατευτικός γονιός και δεν συμβαδίζω με την εποχή; » αναρωτιούνται πολύ συχνά οι ενήλικες παρακολουθώντας επιλογές και αντιδράσεις των εφήβων. «Θα κάνω την επανάστασή μου, μεγάλωσα πια, μπορώ να αποφασίζω και να φροντίζω μόνος τον εαυτό μου. Άλλο τι γινόταν στα δικά σας τα χρόνια και άλλο τώρα… Όλοι οι φίλοι μου δοκίμασαν, εγώ γιατί να ξεχωρίζω.. Θέλω να δω τα όριά μου» δηλώνουν με παράπονο και θυμό πολλές φορές οι έφηβοι.

Μια από τις δοκιμές που λαμβάνει χώρα κατά την εφηβική ηλικία είναι η χρήση αλκοόλ. Δυστυχώς τα ερευνητικά δεδομένα και η εμπειρία αναδεικνύουν τη χρήση αλκοόλ ως ένα βαρύνουσας σημασίας πρόβλημα τόσο για τον έφηβο όσο και για την οικογένειά του καθώς συχνά δεν περιορίζεται στη δοκιμή αλλά προχωρά σε συστηματική χρήση ή ακόμα και κατάχρηση!

Επειδή το αλκοόλ και τα τσιγάρα διακινούνται νόμιμα, μπορεί ο έφηβος να τα προμηθευτεί με μεγαλύτερη ευκολία. Η ευρεία, νόμιμη και εύκολη διαθεσιμότητά τους όμως έχει ως αποτέλεσμα την παρερμηνεία και υποβάθμιση της επικινδυνότητας της κατάχρησής τους τόσο από το ίδιο το άτομο όσο και από το οικογενειακό περιβάλλον και την ιατρική κοινότητα.

Η Ελλάδα κατέχει την τρίτη θέση μετά τη Δανία και τη Βρετανία στην κατάχρηση αλκοόλ από εφήβους. Από Ευρωπαϊκές μελέτες έχει βρεθεί ότι ένας στους τέσσερις θανάτους μεταξύ ηλικιών 15-29 συνδέεται είτε με άμεσο, είτε με έμμεσο τρόπο με τη χρήση οινοπνεύματος. Οι έφηβοι της χώρας μας φαίνεται ότι δοκιμάζουν για πρώτη φορά οινοπνευματώδη ποτά σε ηλικία 12 ετών ! Ένα ποσοστό 10-15% των αλκοολικών είναι ανήλικοι. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ( W.H.O), το 1999, κατέταξε το αλκοόλ στην 4η θέση ως αιτία θανάτων παγκοσμίως.

Τι είναι όμως ο αλκοολισμός; Αλκοολικός είναι αυτός που έχει εξαρτηθεί από το ποτό και πίνει όλη τη διάρκεια της ημέρας κάθε μέρα ; Όχι! Είναι μια κατάσταση κατά την οποία το ποτό δημιουργεί προβλήματα στον πότη. Προβλήματα υγείας, εργασίας, συμπεριφοράς, προβλήματα με το νόμο, σχεσιακά, οικογενειακά, ανεξάρτητα αν υπάρχει σωματική εξάρτηση ή όχι.

Σκεπτόμενοι τη θεωρεία της κοινωνικής μάθησης, η χρήση αλκοόλ ερμηνεύεται ως παρατήρηση της συμπεριφοράς προτύπων όπως οι γονείς , τα αδέρφια και οι σημαντικοί άλλοι των πλαισίων στα οποία ανήκει και δραστηριοποιείται ο έφηβος, τα οποία τείνουν να έχουν σημαντική επιρροή πάνω του.

Αν κάνουμε λόγο για προδιαθεσικούς παράγοντες της χρήσης οινοπνευματωδών ποτών στην εφηβεία τότε θα αναφερθούμε στην οικογένεια και τα προβλήματα που αυτή μπορεί να αντιμετωπίζει (οικονομικές δυσκολίες, διαζύγιο, ασθένειες, θάνατος, αλκοολικοί γονείς κτλ), στην παρέα των συνομηλίκων (προσαρμογή , κοινωνικοποίηση, ενηλικίωση, περιέργεια, μόδα, σεξουαλική απελευθέρωση), σε ατομικά συμπεριφορικά και χαρακτηρολογικά χαρακτηριστικά του εφηβου ( κακή σχολική επίδοση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, απαισιοδοξία, μοναξιά, έλλειψη στόχων), στην παρουσία ψυχικών διαταραχών (κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, αγχώδης διαταραχές, ψύχωση), στη διαφήμιση και σε γενετικούς παράγοντες. Οι έφηβοι που έχουν έναν ή περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού με ιστορικό αλκοολισμού, έχουν 3-5 φορές περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν και οι ίδιοι αντίστοιχο θέμα. Έχει βρεθεί μετά από σχετικές έρευνες ότι υιοθετημένα παιδιά αλκοολικών γονέων που μεγάλωσαν σε μη αλκοολικό περιβάλλον αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν αλκοολικοί.

Για ποιους λόγους υποστηρίζουν οι νέοι ότι καταναλώνουν αλκοόλ;

Ως διαμαρτυρία προς τους αυστηρούς γονείς , για διασκέδαση, για ευχαρίστηση, για αποδοχή και εξομοίωση, για ρίσκο, για να απελευθερωθούν σεξουαλικά, για μείωση και διαχείριση του άγχους τους / της θλίψης τους / των φόβων τους, από ανία, για να ξεχαστούν από οικογενειακά και προσωπικά προβλήματα.

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα και ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν με την πρόωρη έναρξη και άκριτη χρήση αλκοόλ από τους εφήβους;

Η καταλυτική επίδραση του αλκοόλ στον οργανισμό μπορεί να εντοπιστεί σε οργανικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Οργανικά επηρεάζονται εγκέφαλος, μάτια, στόμα-λάρυγγας, συκώτι, στομάχι, νεφρά, φλέβες – αρτηρίες, αίμα και μυς. Πέρα όμως από τις σωματικές οργανικές βλάβες επηρεάζεται το άτομο γνωστικά και ψυχοσυναισθηματικά. Παρουσιάζει αντικοινωνική συμπεριφορά, συναισθηματική απομάκρυνση, ψέματα, απουσία ελέγχου, ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, μείωση κριτικής ικανότητας, παρορμητικότητα, μείωση αντίληψης, ευερεθιστότητα, βίαιη συμπεριφορά, διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης, σεξουαλική συμπεριφορά χωρίς προφυλάξεις, χρήση και άλλων τοξικών ουσιών, τροχαία και μη ατυχήματα- δυστυχήματα, θνητότητα. Δυο κύριες αιτίες θανάτου και αναπηρίας μεταξύ των εφήβων είναι οι τραυματισμοί από ατυχήματα και η αυτοκτονία, τα οποία συνδέονται σε μεγάλο ποσοστό με τη χρήση αλκοόλ.

Πως και πότε να μιλήσω με το παιδί για το αλκοόλ;

Η οικογένεια και το εκπαιδευτικό περιβάλλον του έφηβου έχουν άμεσο αντίκτυπο στις επιλογές του. Η δυνατότητα συζήτησης και αναζήτησης τρόπων επίλυσης των προβλημάτων, η αίσθηση δυνατότητας ελέγχου, επιλογής και αποδοχής του ίδιου του ατόμου από το περιβάλλον του όσο και των λαθών του αποτελούν μερικούς παράγοντες που αποτρέπουν το άτομο από τις καταχρήσεις.

Το να μιλάτε με τον έφηβο ανοιχτά και ειλικρινά για το αλκοόλ και τους κινδύνους του είναι ζωτικής σημασίας. Η άγνοια είναι αυτή που θα τον βάλει σε «μπελάδες». Όσο επαναστατική διάθεση και να εμφανίζει ένας έφηβος , πάντα έχει την ανάγκη να νιώθει την ασφάλεια της οικογένειάς του καθώς η μετάβαση από τη μια φάση ζωής στην άλλη, δε γίνεται μέσα σε μια μέρα. Χρειάζεται πειραματισμός και το περιβάλλον του είναι αυτό που θα τον πληροφορήσει και θα τον συντροφεύσει σε αυτή την «περιπέτεια». Η χρήση αλκοόλ δεν είναι ατομικό πρόβλημα αλλά ζήτημα που επηρεάζει και επηρεάζεται άμεσα από τις σχέσεις του ατόμου με το περιβάλλον του.

Προσοχή .. Η «αστυνόμευση» και οι αδικαιολόγητες απαγορεύσεις δεν έχουν συνήθως ούτε μακροπρόθεσμα, ούτε επιθυμητά αποτελέσματα.

Ακούστε τι έχουν να σας πουν ή να σας ρωτήσουν οι έφηβοι. Απαντήστε με ειλικρίνεια. Κάντε και εσείς ανοιχτού τύπου ερωτήσεις δίνοντας την ευκαιρία στον έφηβο να μιλήσει για συναισθήματα, απορίες, φόβους ή γεγονότα της ζωής του. Αν υπήρξε στην οικογένεια ιστορικό με κατάχρηση αλκοόλ ενημερώστε τον έφηβο. Εκφράστε και τα δικά σας συναισθήματα για αυτά που συμβαίνουν και σας αναστατώνουν όσον αφορά τον έφηβο και τη ζωή του με θετικό τρόπο! Μην χαρακτηρίζετε, μην κατηγορείτε, στρέψτε το φακό σε εσάς και μιλήστε για το πώς σας κάνουν να αισθάνεστε. Αν δεν είστε σίγουροι για κάτι μη φοβηθείτε να κοινοποιήσετε την άγνοιά σας στο παιδί. Βρείτε από κοινού μια πιθανή λύση. Γνωρίστε το περιβάλλον του, τους φίλους του. Απευθυνθείτε σε έναν ειδικό αν θεωρείτε ότι χρειάζεστε πιο συγκεκριμένη βοήθεια ή αν παρατηρείτε ανησυχητικά δείγματα στη συμπεριφορά του έφηβου.

Το αλκοόλ δε λύνει προβλήματα. Δημιουργεί… Προτιμήστε την πρόληψη πριν φτάσετε στην αντιμετώπιση !